Werktijden en slaap

Ons lichaam is erop gebouwd om overdag actief te zijn en 's nachts te slapen - een patroon dat niet iedereen kan volgen.

Werktijden en biologische processen


Werktijden zijn dikwijls ingedeeld in drie categorieën: dagdienst, avonddienst en nachtdienst. Hoewel je lichaam uitrust tijdens het slapen, blijven je hersenen 24/7 actief met het bijhouden van het homeostatische proces: de verhouding tussen waken en slapen. Als je je natuurlijke slaapritme verstoort – bijvoorbeeld door ‘s nachts te werken – raakt je biologische klok in de war. Als gevolg daarvan zal je lichaam extra hard moeten werken. Waarom? Omdat je lichaam dan overdag, wanneer het eigenlijk alert en actief wil zijn, de slaap moet krijgen die het de nacht ervoor heeft gemist. En ‘s nachts, als je lichaam in feite wil rusten, moet het dan in overdrive om te zorgen dat je alert blijft. Mensen die nachtdiensten draaien krijgen overdag vaak zo’n twee uur minder slaap dan ze onder normale omstandigheden ‘s nachts zouden krijgen. Op termijn tikt dat aan.

 

"Je lichaam is erop gebouwd om overdag actief te zijn en ‘s nachts te slapen. Helaas zitten werktijden vandaag de dag het natuurlijke slaap-waakritme dikwijls in de weg. Onderbreking van de natuurlijke slaapcyclus kan verschillende klachten veroorzaken, zoals onderbroken slaap, slapeloosheid en andere gezondheidsproblemen."

 

Problemen herkennen

Niet iedereen die nachtdiensten draait zal een slaapstoornis ontwikkelen. Factoren die meespelen in je eigen ervaring met wisseldiensten zijn onder meer de frequentie en de lengte van je diensten, familieomstandigheden en sociale verantwoordelijkheden en je eigen circadiane fysiologie, oftewel je biologisch ritme. Signalen van een mogelijke slaapstoornis in verband met wisseldiensten zijn slapeloosheid, een gevoel van jetlag zonder dat je hebt gereisd en een gevoel van intense vermoeidheid. Als je vermoedt dat je aan een slaapstoornis lijdt, maak dan een afspraak met je huisarts. Een onbehandeld slaapprobleem in verband met wisseldiensten kan leiden tot een hoger risico op hartziekten, kanker, hart- en vaatziekten en andere ernstige aandoeningen.


Wat moet je doen

Probeer onmiddellijk na afloop van je nachtdienst te slapen. Een oogmasker en oordoppen kunnen helpen tegen licht en geluid. Sommige mensen zijn geholpen met melatoninesupplementen om slaappatronen te stabiliseren, maar slaaponderzoekers hebben de effectiviteit daarvan nog niet bewezen. Als het nodig is, kunnen opwekkende stoffen (zoals cafeïne) helpen om je een wakkerder gevoel te geven, maar slaapdeskundigen wijzen erop dat gebruik daarvan op lange termijn geen effectieve oplossing is. In sommige gevallen is het mogelijk om je biologische klok als het ware terug te zetten, zodat deze beter in de pas loopt met je dienstrooster, maar dat is een behoorlijk gecompliceerd proces en mag daarom uitsluitend onder direct toezicht van een arts gebeuren.

 

Realitycheck

Slaapexperts zijn het erover eens dat een consistent slaapschema simpelweg het beste is – niet alleen voor mensen die in wisseldiensten werken, maar voor iedereen. Voor wisseldienstwerkers kan het echter een lastig dilemma opleveren: je wilt in je vrije tijd immers graag een normaal slaap-waakschema aanhouden zodat je tijd kunt doorbrengen met mensen die je lief zijn. Omdat dat helaas weer bijdraagt aan je slaapproblemen, moet je toch proberen om in je vrije dagen een zo consistent mogelijk slaapschema aan te houden. Raadpleeg je huisarts voor suggesties over hoe je dat het beste kunt integreren in je eigen lifestyle. En als je je tijdens een nachtdienst echt slaperig voelt, waarschuw dan een leidinggevende. Het is het niet waard om een ongeluk te riskeren dat jezelf of anderen in gevaar zou kunnen brengen of verwonden.

 

Waarom is hydratatie zo belangrijk?
Waarom is hydratatie zo belangrijk?

Je lichaam bestaat voor bijna twee derde uit water.

 

Bewust ademhalen
Bewust ademhalen

Wist je dat er een ‘juiste’ manier van ademhalen is?

Voeding en stemming
Voeding en stemming

Welk effect heeft je voeding op je stemming?